เทศกาลเชงเม้ง เทศกาลไหว้บรรพบุรุษของคนไทยเชื้อสายจีน
ถือว่าเป็นประเพณีที่มีความสำคัญมากที่สุดของของชาวจีนอีกเทศกาลหนึ่งเลยทีเดียว เนื่องจากเป็นประเพณีไหว้บรรพบุรุษที่สุสาน เพื่อแสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษ และถือเป็นการรวมตัวกันครั้งใหญ่ในครอบครัวอีกวันเช่นกัน
วันเชงเม้ง
สำหรับวันเชงเม้งในประเทศจีนนั้น จะเริ่มต้นช่วงวันที่ 4-5 เมษายน ไปจนถึงวันที่ 19-20 เมษายน ซึ่งช่วงเวลาดังกล่าวถือว่าเข้าสู่ฤดูใบไม้ผลิ ที่อากาศจะเริ่มเข้าสู่ความอบอุ่น มีฝนตกปรอย ๆ มีบรรยากาศสดชื่น ท้องฟ้าใสสว่าง และด้วยบรรยายกาศดังกล่าวนี่เอง ที่เป็นที่มาของชื่อ "เชงเม้ง" นี่เอง
ในขณะที่ประเทศไทยกับช่วงเทศกาลเชงเม้ง จะอยู่ในช่วงวันที่ 4-5 เมษายนของทุกปี และช่วงเวลาในเทศกาลเชงเม้ง จะมี 7 วัน คือ ระหว่างวันที่ 2-8 เมษายน โดยให้นับวันก่อนถึงเทศกาลเช็งเม้ง 3 วัน และเลยไปอีก 3 วัน
แต่ในปัจจุบันเนื่องจากมีปัญหาการจราจร จึงทำให้มีการขยายช่วงเวลาเทศกาลเชงเม้งในประเทศไทย ให้เร็วขึ้นอีก 3 สัปดาห์ คือ ช่วงระหว่างวันที่ 15 มีนาคม - 8 เมษายน เพื่อรองรับกับยุคปัจจุบันให้สะดวกมากขึ้น ซึ่งในขณะที่ภาคใต้ เช่น จังหวัดตรังจะจัดเทศกาลเชงเม้ง เร็วกว่าที่อื่น 1 วัน คือ วันที่ 4 เมษายนของทุกปี
ความสำคัญวันเชงเม้ง
วันเชงเม้ง ถือว่าเป็นประเพณีที่สำคัญมากที่สุดของของชาวจีน หรือคนไทยเชื้อสายจีน เนื่องจากเป็นประเพณีที่แสดงถึงความกตัญญูกตเวทีที่มีต่อบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วของชาวจีน หรือคนไทยเชื้อสายจีน โดยก่อนวันพิธีจะมีการทำความสะอาดหลุมฝังศพของบรรพบุรุษ
หลังจากนั้นในวันพิธีจะมีการเซ่นไหว้อาหารหวานคาวที่หลุมฝังศพ เพื่อเป็นการรำลึกถึงคุณงามความดีของบรรพบุรุษ และเป็นการส่งอาหารให้ทุกปี เพื่อมิให้อดอยาก เมื่อไปอยู่อีกภพหนึ่ง คนจีน หรือคนไทยเชื้อสายจีนส่วนใหญ่จะหยุดงานมาร่วมพิธีกัน พร้อมหน้าพร้อมตา หรือถือว่าเป็นวันพบญาติของคนจีนอีกเทศกาลหนึ่งก็ว่าได้
ประเพณีปฏิบัติในวันเชงเม้ง
1. การทำความสะอาดสุสาน
ลงสีที่ป้ายชื่อให้ดูใหม่ โดยคนตายแล้วลงสีเขียว หรือสีทองขลิบเขียว ขณะที่ป้ายชื่อคนเป็นให้ลงสีแดง ไว้นั้น ส่วนใหญ่จะเป็นคู่ชีวิตที่ตั้งใจว่าสุดท้ายจะอยู่ร่วมกัน ไม่แยกจากกัน แต่ทั้งนี้ก็มี ข้อห้ามในการถอนหญ้า เพราะอาจกระทบตำแหน่งต้องห้ามได้ เช่น ทิศอสูร ทิศแตกสลาย ทิศดาวเบญจภูติ เป็นต้น
สำหรับการตกแต่งสุสานนั้น อาจใช้กระดาษม้วนสายรุ้ง โดยสุสานคนเป็น ให้ใช้สายรุ้งสีแดง ส่วนสุสานคนตาย สามารถใช้สายรุ้งสีอะไรก็ได้ แต่ห้ามห้ามปักธงลงบนหลังเต่า เพราะถือว่า เป็นการทิ่มแทงหลุม และบางความเชื่อ ถือว่า เป็นการทำให้หลังคาบ้านของบรรพบุรุษรั่วได้
2. กราบไหว้ เจ้าที่ เป็นการให้เกียรติ และขอบคุณที่ช่วยคุ้มครองดูแลโดยเตรียมของไหว้ ดังนี้
- เทียน 1 คู่ + ธูป 5 ดอก ( อาจปักลงบนฟักเขียวหั่นเป็นท่อน ๆได้ )
- ชา 5 ถ้วย
- เหล้า 5 ถ้วย
- ของไหว้ต่าง ๆ เช่น ขนมอี๋ ผลไม้
- กระดาษเงิน กระดาษทอง
กราบไหว้ ระลึกถึงพระคุณ ของพ่อแม่ บรรพบุรุษ
การจัดวางของไหว้
- เทียน 1 คู่ + ธูป ตามจำนวนบรรพบุรุษ ท่านละ 1 ดอก
- ชา 3 ถ้วย
- เหล้า 3 ถ้วย
- ของไหว้ต่าง ๆ เช่น ขนมอี๋ ผลไม้
- กระดาษเงิน กระดาษทอง ฯลฯ
หมายเหตุ
ห้ามวางของตรงแท่นหน้า เจีี๊ยะปี ( ป้ายหิน ที่จารึกชื่อ บรรพบุรุษ ) เพราะเป็นที่เข้าออกของวิญญาณบรรพบุรุษ ไม่ใช่เก้าอี้นั่ง อย่างที่หลายคนเข้าใจผิด
อาหารที่ใช้ในการประกอบพิธีเชงเม้ง มีรายละเอียด ดังนี้
1. ไก่ต้ม 1 ตัว
2. หมูสามชั้น ต้ม 1 ชิ้น (โดยประมาณขนาด 1/2 กิโลกรัมขึ้นไป)
3. เส้นบะหมี่สด
4. ขนม 3 อย่าง คือ เต่เหลี่ยว ข้าวเหนียวกวน ขนมเต่า (ขนมกู้)
5. ขนมถ้วยฟู (ฮวดโก้ย)
6. สับปะรด 2 ลูก (ใช้ทั้งก้านและหัวจุก)
7. น้ำชา
8. ธูปเทียน, กระดาษเงิน, กระดาษทอง, ประทัด
การทำพิธีเชงเม้ง
ให้ผู้อาวุโส เป็นผู้นำกราบไหว้ และเมื่อเทียนใกล้หมดก้านก็ให้ลูกหลานตีวงล้อมด้วยหวาย เผา กระดาษเงิน กระดาษทอง ฯลฯ เป็นการกำหนดขอบเขตว่า สิ่งเหล่านี้ลูกหลานส่งให้บรรพบุรุษของครอบครัวนั้น ๆ เป็นการเฉพาะ เพื่อป้องกันการแย่งชิง ( ผู้ตีวงล้อม ต้องเป็นลูกหลานเท่านั้น ) ห้ามเขี่ยกระดาษที่เผา ปล่อยให้ไหม้เอง เพราะผู้ใหญ่บอกว่า ของที่ส่งไปจะไม่สมบูรณ์
ซึ่งเมื่อเสร็จสิ้นพิธีแล้ว บางครอบครัวอาจจะมานั่งล้อมวงทานอาหารกันต่อ เพื่อแสดงความสมานสามัคคีแก่ บรรพบุรุษ
ความเชื่อและข้อเท็จจริงตาม หลักฮวงจุ้ย
- เมื่อทานหอยแครงเสร็จ จะโยนเปลือกหอยแครง ลงบนเนินหลังเต่า ( เนินดินด้านหลัง ป้ายสุสานบรรพบุรุษ ) ความหมายคือ มีลูกหลานมากประเด็นนี้ ไม่ขัดกับหลักวิชา
- ทุกครั้งที่มาไหว้ จะขุดเอาดินมากลบบนหลังเต่า โดยเชื่อว่า จะทำให้การค้าเพิ่มพูน
ข้อเท็จจริง : จะทำก็ต่อเมื่อ หลังเต่ามีรูแหว่งไป จึงซ่อมแซม และต้องดูฤกษ์
โดยเฉพาะการขุดดิน ถือเป็นการกระทบธรณี
- ปลูกดอกไม้ รอบๆ สุสานบรรพบุรุษ
ข้อเท็จจริง : ห้ามปลูกดอกไม้ รอบๆ สุสานบรรพบุรุษ มีความหมายด้าน ชู้สาว แต่ปลูกหญ้าได้
- หากต้องการซ่อมแซม สุสานบรรพบุรุษ ทำได้เฉพาะ สารทเชงเม้ง เท่านั้น
ข้อเท็จจริง : ไม่จำเป็นต้องเป็น เทศกาลเชงเม้ง ขึ้นอยู่กับฤกษ์ หากทำในสารทนี้โดยไม่ดูฤกษ์ กลับจะเกิดโทษภัยจาก อสูร
- จุดประทัด เพื่อกำจัดผีร้ายให้พ้นไป
ข้อเท็จจริง : ตามหลักวิชา การจุดประทัด เป็นการกระตุ้น หากตำแหน่งถูกต้อง ก็จะได้ลาภ หากผิดตำแหน่ง จะเกิดปัญหา ( ผู้ปฏิบัติต้องเข้าใจเรื่อง ดาว 9 ยุค และฤกษ์ เป็นอย่างดี )
ประโยชน์ของการไป ไหว้บรรพบุรุษ วันเชงเม้ง
1. เพื่อรำลึกถึงคุณความดี ที่บรรพบุรุษของเราได้กระทำไว้ ได้ดูแลเรา ลำบากเพื่อเราให้มีความเป็นอยู่ที่ดี เป็นแบบอย่างการดำเนินชีวิต "เราสบาย เพราะพ่อแม่ บรรพบุรุษลำบาก"
2. เป็นศูนย์รวมตระกูล ผังตระกูล โดยทั่วไป การไหว้ที่ดีที่สุด ต้องนัดหมายไปไหว้พร้อมกัน (วันและเวลาเดียวกัน) ทำให้ลูกหลานที่อยู่กระจายกันไป ได้มาพบปะ สังสรรค์กันพร้อมหน้า เป็นการสร้างความสามัคคี สร้างจุดศูนย์รวม กล่าวได้ว่าเป็น "วันรวมญาติ"
3. เป็นกรอบถนนชีวิตของลูกหลานทุกคน "พ่อแม่ตายแล้ว ยังกำหนดชะตาชีวิตลูกหลาน" เป็นแบบอย่างในการดำเนินชีวิต เน้นความกตัญญูที่มีต่อบุพการีและลูกหลานควรปฏิบัติตาม
4. เป็นการเตือนสติตน ความตายต้องเกิดขึ้นกับทุกคน และเป็นธรรมดาของมนุษย์ปุถุชน
อย่างไรก็ดี แม้ว่าปัจจุบันรูปแบบการไหว้วันเช็งเม้งของชาวจีนในแต่ละพื้นที่ จะต่างกันออกไป แต่เชื่อว่า ความหมายของ "วันเชงเม้ง" ยังคงเรื่องของการรำลึกถึงบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว อีกทั้ง ยังเป็นการสืบทอดความรู้แก่ลูกหลานรุ่นหลังให้เห็นประวัติและคุณงามความดีของบรรพบุรุษที่ทำให้ลูกหลานมีชีวิตที่ดีเช่นทุกวันนี้
รวมแหล่งท่องเที่ยวพร้อมของกิน ภาพสวย ๆ @guidepachom
https://www.facebook.com/guidepachom/
